آسیب های اجتماعی و گرایش جوانان به فرهنگ های غیربومی خصوصا غرب که در قالب تهاجم فرهنگی معنی می شوند، در کشورهای در حال توسعه به یک معضل جدی تبدیل شده است. امروزه جامعه شناسان با بررسی این مسائل و چالش ها در اجتماع به دنبال شناخت و رفع آسیب ها ورود این نوع فرهنگ پیش از تاثیر گذاری هستند. در واقع در مواجهه با اینگونه موضوعات تعبیر پیشگیری بهتر از درمان است، به کار گرفته می شود.
تغییر در رفتار ها و سبک زندگی مردم، جامعه را از هویت و فرهنگ اصیل خود تهی می کند و نسل های آینده را دچار مشکل های هویتی و شناختی می سازد. در سال های اخیر شاهد تغییراتی در سبک زندگی برخی از مردم کشور هستیم؛ هرچند که تعداد این افراد کم باشد و در اقلیت قرار داشته باشند، اما لزوم آگاهی از آسیب های اجتماعی و پیشگیری از ورود فرهنگ های دیگر کشور ها که هیچ وجه مشترکی با تمدن ملی ما ندارند بیش از پیش احساس می شود. تاتو یکی از آسیب های اجتماعی است که در سال های اخیر در بین برخی از مردم کشور رواج یافته و به نوعی فرهنگ وارداتی محسوب می شود. این موضوع باعث شد فرهنگ سدید این پدیده را که با بهره گیری از ظرفیت شبکه های اجتماعی در حال گسترش است، بررسی کند.
تاتو (تتو) فرآیندی است که در آن طرحی بر روی پوست بدن کشیده می شود، این اقدام به وسیله دستگاه دستی کوچکی انجام می شود و رنگ را به زیر پوست تزریق می کند. هدف از انجام تاتو متفاوت است و انواع مختلفی دارد که با روش های قدیمی، خالکوبی متفاوت است. در واقع برخلاف نظر برخی از افراد که تاتو و خالکوبی را یکی می دانند؛ این دو اگر چه شباهت هایی نیز باهم دارند، اما در ماهیت با هم متفاوت هستند. خالکوبی های سنتی به رفتار های فرقه ای، قبیله ای و حتی مذهبی بر می گشت، خلق و خوی پهلوانی نیز در خالکوبی های سنتی بی تاثیر نبود هرچند که در بین افراد خیابانی و یا زنان برای زیبایی هم رواج داشت.
بر اساس آمار اعلام شده از سوی معاونت اجتماعی پلیس تهران بزرگ، تقریباً 25 درصد افراد 18 تا 30 ساله در دنیا خالکوبی دارند و پیش بینی می شود این ارقام افزایش یافته و ظرف چند سال آینده به 40 درصد برسد. این معاونت آمار جالب تری هم از تناسب درصدی تاتو بین مردان و زنان اعلام کرد و اگر فکر می کنید که خالکوبی بیشتر مختص مردان است لازم است در این باره تجدید نظر کنید، زیرا بیش از 65 درصد کسانی که خالکوبی می کنند زن هستند!
چرایی رواج تاتو؟
در دهه های گذشته خالکوبی در بین زندانیان و به اصلاح کلی لمپن ها در جریان بود. اما این رفتار ناشی از ابراز قدرت، یاغی گری و یا القای تحمل درد و سختی بود، زیرا خالکوبی های سنتی بسیار درد آور است و قدرت تحمل بالایی می خواست، اما امروزه این امر به یک خودنمایی اجتماعی تبدیل شده است و افراد برای جلب توجه و به روز جلوه دادن خود از تاتو استفاده می کنند، حال یا اوباش هستند با تاتو های عجیب و غریب و یا خودآرا با اشکال نامفهوم و وارداتی.
در عصر حاضر، احساس حقارت را می توان مهم ترین عامل برای رفتن یک فرد به سمت خالکوبی دانست. در واقع افرادی که از جامعه طرد شده اند و یا کمتر دیده شده اند و در سنینی که نیاز به توجه داشته اند به آن ها توجه نشده است رو به سمت تاتو می آورند و با این دست از اقدامات سعی در دیده شدن و پذیرفته شدن دارند.
گرایش به مدگرایى و استفاده از پدیده هاى مرتبط با آن در کشور ما به ویژه در میان دختران جوان و زنان رواج دارد که این مساله در خور تامل است. به طور مثال با گذشت زمان سهم دختران قابل ملاحظه و در مواقعى بیشتر از مردان است هرچند که برخی از افراد معتقد هستند که به خاطر تاتو ابرو و خط چشم این آمار بالاتر رفته، اما اگر این موارد را هم استثنا کنیم به خاطر علل متفاوت باز هم گرایش زنان به این امر بیشتر است.
عدم نظارت و ارائه راهکار در برابر فرهنگ های غربی و وارداتی یکی از جمله عواملی است که موجب شده تاتو در ایران هم رواج پیدا کند. در سایه غفلت دستگاه های نظارتی و نهاد های فرهنگی افراد در منزل و حتی مغازه ها بدون رعایت بهداشت کافی به انجام فعالیت های خالکوبی مشغول می شوند، علیرغم اینکه اینگونه کار ها ضمن اینکه غیرقانونی است خطرات اجتماعی و بهداشتی را نیز در بر دارد. بر اساس بررسی های انجام شده، انجام تاتو هزینه های بسیاری نیز برای افراد در بر دارد به نحوی که در تهران قیمت های تاتو از 500 هزار تومان شروع شده و تا 100 میلیون تومان هم پیش می رود، از جمله گران ترین تاتوها، تاتو کامل پشت بدن، پلمپ کامل دست و پا در ایران محسوب می شود.
مشوق های جوانان برای تاتو کردن بدن خود
سلبریتی و افراد چهره (فوتبالیست ها، بازیگران و...) از جمله عوامل گرایش جوانان به سمت خالکوبی هستند، این افراد برروی بدن خود تاتو هایی دارند که فرد هوادار وی، به تقلید از او شکل هایی را بر روی بدن خود هک می کند بدون آن که هیچ اطلاعی از معنا و مفهوم آن داشته باشد، برخی از این سلبریتی ها برای برند سازی و تبلیغ، تاتو خاصی را بر روی بدن خود درج می کنند و آن را در رسانه ها و یا فضای مجازی منتشر می کنند که برای آن ها این امری درآمد زا محسوب می شود.
البته در این بین افرادی مشهوری نیز هستند که رو به تاتو نیاورده اند، مانند رونالدو پرتغالی که هیچ خالکوبی بر روی بدن خود ندارد.
عامل بعدی تبلیغات (به خصوص در فضای مجازی) است، با توجه به اینکه جوانان ما در طول روز چندین ساعت از وقت خود را در فضای مجازی می گذرانند به طور حتم با این دسته از تبلیغات برخورد می کنند و ممکن است جذب آن ها شوند.
سومین عامل را می توان چشم و هم چشمی که در میان برخی جوانان به خصوص بانوان وجود دارد بیان کرد که نقش آن را می توان غیر قابل انکار دانست.
تاثیر خانواده
دکتر رضا ناظری ـ. روان شناس و مشاور خانواده یکی از علل خالکوبی رابه اشکالاتی که در خانواده یا والدین وجود دارد، مربوط می داند و می گوید: والدینی که بیش از اندازه به فرزندان خود فشار می آورند و مدام در حال کنترل آن ها هستند، استقلال فرزندشان را محدود می کنند و به او اجازه خود بودن نمی دهند. زمانی که استقلال سلب می شود، اعتماد به نفس گرفته خواهد شد و به دنبال آن عزت نفس فرزندان مشکل پیدا می کند و در نتیجه کودک، نوجوان و جوان دیگر نمی توانند خود را باور کنند. در واقع، ضعف شخصیتی ای که وجود دارد، احتمال انجام این کار را افزایش می دهد.
همچنین بعضی افراد برای بیان ابراز نارضایتی های خود مثلاً به دلیل اختلاف طبقانی یا بیان اعتراضات سیاسی، از «تاتو» استفاده می کنند و گروهی هم «تاتو» را نتیجه تنفر از خود می دانند و برای بیان نارضایتی از خود و زندگی، تاتو می کنند. این افراد ممکن است به خودزنی هم دست بزنند. خودزنی نوعی اعتراض به بدن، خانواده و گذشته خود است و عادت خودآزاری یا مازوخیسمی مطرح می شود. هدف برخی خانم ها نیز از تاتو کردن برابری با مردان است.
ضرورت اطلاع رسانی رسانه ها
دکتر مجید ابهری ـ متخصص علوم رفتاری و آسیب شناس اجتماعی درتشریح جایگاه تاریخی خالکوبی در این باره اظهار می دارد: خالکوبی در عهد باستان و در برخی از دوره های تاریخی به عنوان آرایش برای مردان و زنان مورد استفاده قرار می گرفت. در دوران «ابن سینا» نیز افرادی برای تسکین درد های خود، در نقاط مخصوصی از بدن خالکوبی می کردند.
این رفتارشناس اجتماعی اضافه می کند: در سال هایی هم خالکوبی مخصوص افراد سابقه دار و بزهکارانی بود که در زندان این عمل را انجام می دادند و اگر کسی با خالکوبی دیده می شد، اکثریت مردم به سابقه دار بودن وی اطمینان می یافتند. متاسفانه در دوران ما، «تاتو» جای «خالکوبی» را گرفته است و بسیاری از زنان و مردان بدون آگاهی از سابقه آن، بدن خود را در اختیار خالکوبان قرار می دهند. در اروپا و آمریکا برخی گروه های نامتعارف اجتماعی همچون همجنس گرایان، رپ ها و نیز گروه های اجتماعی عصیانگر اجتماعی، خالکوبی های مخصوصی بر صورت و گردن و دست های خود انجام می دهند. 95 درصد از خالکوبان، دچار سندرم هیسترویونیک (خودنمایشی) هستند و از نگاه دیگران به خود، احساس غرور و لذت می کنند.
وی با بیان اینکه خالکوبی سنت نادرستی است که در جامعه به اندازه کافی در مورد آن اطلاع رسانی نشده است، اظهار می دارد: اگر بسیاری از جوانان فلسفه خالکوبی را بدانند و از خطرات آن آگاه شوند، محال است به خالکوبی روی آورند. برخی بانوان برای زیبایی بیشتر، ابرو و لب های خود را تاتو می کنند که نوع زنانه خالکوبی است و همان خطرات را دارد و علاوه بر آن، ورود مواد شیمیایی و رنگ های زیان آور را به بدن تسهیل می کند.
این رفتارشناس اجتماعی، چشم و هم چشمی و رقابت های ناسالم، نبود الگوی درست تربیتی، آگاه نبودن از فلسفه و عوارض خالکوبی و تقلید های کورکورانه برای جلب توجه دیگران به خصوص در میان قشر جوان، از دیگر علل گرایش افراد به خالکوبی عنوان می کند و درباره دیدگاه اسلام در مورد خالکوبی می افزاید: دین مبین اسلام با هر حرکتی که به بدن زیان وارد کند، مخالف است و حتی اگر کسی بر بدن خود سیلی یا ضربه بزند، باید کفاره پرداخت کند. از اینرو از آنجا که خالکوبی مجروح کردن بدن است، در اسلام مورد پذیرش نیست.
این آسیب شناس اجتماعی با بیان اینکه اکنون حدود 5 درصد زنان و مردان کشور به دنبال خالکوبی هستند و باید رسانه ها به فکر پیشگیری و اطلاع رسانی در خصوص عواقب و آسیب های ناشی از آن باشند، می گوید: برخی بر این باورند که اگر خالکوبی مورد علاقه آن ها نبود، بعد ها آن را پاک می کنند، در حالی که پاک کردن خالکوبی نیاز به هزینه های بسیار زیاد دارد و رنج و درد آن سه برابر خالکوبی است و این کار به درستی نیز انجام نمی گیرد و باید با لیزر پاک شود که مستلزم هزینه های گزاف است و یا به وسیله اسید پاک شود که درد های فراوانی دارد و حتی به آسیب های پوستی می انجامد.
در پایان باید اظهار داشت: اگر جوان ونوجوانان را با عوارض و خطرات پیش رو و اصالت هاى وجودى و منحصر به فرد خود آن ها بتوان بیشتر آشنا کرد، خود آن ها بهترین راه هاى مقابله و مواجهه با محصولات فرهنگى وارداتى غربی را خواهند یافت. همچنین با توجه به اینکه فرهنگ مصرف گرایى امروزه به یک فرهنگ غالب تبدیل شده است شاید لازم باشد براى الگوسازى نسل جوان اقدامات جدى ترى صورت گیرد زیرا تجربه نشان داده در مواقعى که جوانان الگوهاى فکرى و اجتماعى مناسبى در اختیار داشته باشند کمتر به رفتارهاى متفاوت و بعضاً آسیب زا روى مى آورند.
