نگاهی به وضعیت داوری در فوتبال ایران
از گل مردود جف هورست به آلمان در سال ۱۹۶۶، گل "دست خدا" مارادونا ، اشتباهات پشت سر هم داوری به سود کره جنوبی در سال ۲۰۰۲، همه و همه جز معروف ترین اشتباهات داوری بود که در جامهای جهانی بعضاً سرنوشت قهرمان مسابقات را هم عوض کرد.
در جام جهانی ۲۰۱۰، وقتی آلمان ۲-۱ از انگلستان جلو بود، شوت فرانک لمپارد بعد از برخورد به دیرک دروازه پشت خط وارد دروازه شد اما داوران مسابقه به دلیل همان سریع بودن اتفاقات نتوانستند این اتفاق را ببینند، شاید انگلستان تنها قهرمانی جام جهانی را به دست نمی آورد، شاید آرژانتین قهرمان جام جهانی ۱۹۸۶ نمی شد، شاید شاگردان کاپلو در صورت پذیرفته شدن گلشان از مسابقات حذف نمی شدند، شاید کره جنوبی هیچگاه به نیمه نهایی نمی رسید اگر جمال قندور مصری شاهکار به خرج نمی دادند و هزاران شاید دیگر در دنیای فوتبال.
در دنیا برای جلوگیری از اشتباهات داوری چه می کنند؟
یوفا برای به حداقل رساندن اشتباهات، داوری را کنار تیر دروازه قرار داد، هر چند دیدار انگلیس – اوکراین یورو ۲۰۱۲ نشان داد آن هم راه چاره نیست، اما بالاخره فیفا برای جلوگیری از این گونه اتفاقات تدبیر چشم عقاب یا تکنولوژی خط دروازه را اندیشید. در دیدار بین کاستاریکا – ایتالیا در جام جهانی ۲۰۱۴، عدم اعلام پنالتی مارکو کیه لینی روی کمپل نزدیک بود برای انریکه اوسس داور شیلیایی این دیدار مشکل ساز شود، اما ۲ دقیقه بعد سانتر کمپل روی سر برایان روئیز فرود آمد، ضربه سر این بازیکن و برخورد با زیر تیر افقی دروازه و رد شدن از خط دروازه و بازگشت به زمین مسابقه. تکنولوژی خط دروازه اینجا به داد داور شیلیایی این مسابقه رسید تا سرنوشت دو کشور در جام جهانی تغییر کند. کاستاریکا با احتساب گلی که به وسیله تکنولوژی خط دروازه مورد قبول قرار گرفت به دور یک هشتم و یک چهارم نهایی رسید، اما ایتالیا با این باخت و بعدها باخت مقابل اروگوئه حذف شد و از دور گروهی هم صعود نکرد.
فوتبال ایران پیشرفت کرده، اما داوری ایران نه!
اما بازگردیم به فوتبال ایران که با توجه به همه مشکلات ، مشکلات داوری هم بر آن اضافه شده است. سعید مظفری زاده داور تازه بازنشسته فوتبال ایران در مصاحبه ای ادعا کرده داوری فوتبال ایران هم رده فوتبال کشور است. شاید به جرات بتوان با این ادعا مخالفت کرد آن هم بر اساس آمار و ارقام. آخرین داور وسط که از ایران در جام جهانی قضاوت کرد، جعفر نامدار بود که در سال ۱۹۷۸ دیدار لهستان – مکزیک را قضاوت کرد، بعد از آن تنها محمد فنایی دیدار نهایی جام جهانی ۱۹۹۴ را پرچم زد که بزرگترین افتخار داوری ایران بود و حضور حسن کامرانی فر در جام جهانی ۲۰۱۰ به عنوان کمک احمد الغمدی عربستانی. حال آن که در این ۳۷ سال تیم ملی ایران به هر ترتیبی بوده ۳ بار حضور در جام جهانی داشته است. این آمار وقتی طعنه آمیزتر می شود که بدانیم علی بوسیم و روشن ایرماتوف سابقه ۳ بار حضور در جام جهانی را دارند، حال آن که امارات ۱ بار در جام جهانی حضور داشته و ازبکستان اصلاً در جام جهانی حاضر نبوده است. باز هم طعنه آمیزتر این که روشن ایرماتوف سابقه ۹ دیدار قضاوت جام جهانی را دارد، اما از آخرین حضور یک داور وسط ایرانی در جام جهانی ۳۷ سال می گذرد.
چه شد که داوری فوتبال ایران به اینجا رسید؟
گذشته از لج و لجبازی کمیته داوران و دپارتمان داوری در این چند سال اخیر و اختلافات همیشگی داوران بازنشسته که حالا کت شلوار پوش پشت میز نشین شدند، نخستین موردی که باعث شده داوری فوتبال ایران اینگونه جنجال ساز باشد، عدم آموزش صحیح به داوران است.
بسیاری از داوران در صحنه هایی که جز آموزشهای اولیه داوری است اشتباهات مبتدیانه می کنند، گواه این ادعا هم عدم تکرار پنالتی پرسپولیس مقابل ملوان فصل گذشته و این فصل مقابل ذوب آهن است که در هر دو مورد دروازه بان قبل از ضربه حد اقل ۳ متر از خط دروازه فاصله گرفته، در حالی که نص صحیح قانون ۱۴ است که در صورت مهار پنالتی توسط دروازه پیش تاخته از خط دروازه، باید این پنالتی تکرار شود، در هر دوی این موارد این اتفاق نیفتاد.
همچنین فصل گذشته در دیدار استقلال – پیکان، تورج حق وردی گل سالم سعید دقیقی را خطا اعلام کرد تا نهایتاً ۳ امتیاز از کیسه پیکان خارج شود و به امتیازات استقلال اضافه شود، اتفاقی که اگر بر اساس قانون رخ می داد، شاید اکنون پیکان تیم سقوط کرده لیگ نبود.
در صحنه ای بنگر با دروازه بان قاطی می کند و کارت زرد دوم را از فغانی می گیرد و اخراج می شود، فردای همان روز حنیف عمران زاده برخورد شدیدتری با پرویز کریمی دارد و محمدرضا اکبریان فرمان ادامه بازی می دهد و گل استقلال تهران برابر همنام اهوازی اش به ثمر می رسد. اینجاست که باید به قول محمد مایلی کهن گفت: "قربون برم خدا رو، یک بوم و دو هوا رو"
سرپوش گذاشتن کمیته داوران به اشتباهات داوران ، جایزه دادن به آنها
اما بدتر از اشتباهات داوری، توجیهاتی است که مسئولان داوری کشور بعد از هر اشتباه داوران انجام می دهند، گو آن که آنها آنجا هستند که در هر شرایطی بر اشتباهات داور خود سرپوش بگذارند، مگر آن که اشتباه مانند اشتباه فغانی در دیدار پرسپولیس – ذوب آهن واضح باشد که کاری از رئیس کمیته داوران فریدون اصفهانیان هم بر نیاید و رئیس زنجانی کمیته داوران را وادار به اعتراف به اشتباه داور متبوع خود کند.
محسن قهرمانی که آن اشتباهات عجیب و غریب را در زمین فولادشهر در دیدار سپاهان – پرسپولیس داشت، ماجرای کارت به کارت که هیچ وقت سرنوشت آن مشخص نشد، وقتی بعد از مدتی که آبها از آسیاب افتاد با سلام و صلوات به فوتبال باز می گردد و قضاوت شهرآورد اصفهان را به او می سپارند. جایزه از این بزرگ تر؟
علیرضا فغانی که اشتباهات مرگباری در تبریز داشت نیز بعد از اعزام به مسابقات جام ملتهای شرق آسیا، با بازی پخش مستقیم به عرصه قضاوت برگشت تا همچنان نشان دهد از اوج قضاوت در دیدار نهایی جام ملتهای ۲۰۱۵، به حضیضی رسیده که هر چقدر کمیته داوران و خود او تلاش می کنند، بیشتر در باتلاق آن فرو می روند.
در دنیا چه می کنند؟
در فوتبال روز دنیا در سری آ،بوندسلیگا، لیگ برتر انگلیس هنگامی که داوری اشتباه تاثیرگذار انجام می دهد، بعد از سپری کردن محرومیت "اعلام شده" ، ابتدا قضاوت لیگ پایین تر را بر عهده می گیرد، سپس قضاوت دیداری کمتر حساس و در نهایت قضاوت دیدارهای بزرگتر. بازگشت تدریجی و حفاظت از سرمایه های داوری کشورهای بزرگ دنیا اینگونه اتفاق می افتد، همین می شود که بعد از کولینا،مارکوس مرک،گراهام پول نوبت به روبرتو روزتی،نیکولا ریتزولی،فلیکس بریش و هوارد وب می رسد.
اما برهوت داوری فوتبال ایران بعد از جعفر نامدار،محمد فنایی و حسن کامرانی فر داور یا کمک داوری در سطح جهانی ندارد که معرفی کند.
داوران هم مقصرند
مغرور شدن داوران فوتبال و عدم پذیرش اشتباهاتشان، اشتباهات کمیته داوران بعد از آگاهی از اشتباهات داوران و عدم محرومیت آنها از بارزترین علل مشکلات داوری فوتبال ایران است.
نتیجه همینی می شود که می بینیم، داوران فوتبال ایران روز به روز اشتباهاتشان بیشتر می شود، سرنوشت بازیها توسط آنها تغییر می کند، در آخر هم به محض بلند شدن صدای اعتراضات بازیکنان،مربیان،مدیرعاملان و هواداران، داوران بازنشسته و عوامل کمیته داوران از طلب معوقه آنها و دستمزد پایینشان گله گذاری می کنند. شاید در اطراف تیمها مسئولین تدارکات ها هم بتوانند اینگونه که داوران فوتبال ایران قضاوت می کنند یک دیدار فوتبال را داوری کنند و ادعایی هم بابت طلب های عقب افتاده خود نداشته باشند.
مسلماً باید فرقی بین داوری که "آموزش" این کار را می بیند با طرفدار عادی باشد، اما متاسفانه در فوتبال ایران نه تنها چینش داوری، بلکه آموزش داوران در سطح استاندارد نیست.
توجیهات کمیته داوران و عدم پذیرش اشتباه، عدم آموزش درست به داوران و از همه بدتر، جایزه دادن به آنها بعد از سپری کردن محرومیت همه و همه دست به دست هم می دهند که ایران در نه تنهادر جام جهانی سهمی از قضاوت داوران برای ۳۷ سال نداشته باشد، بلکه در آسیا هم از ۱۰ دوره برگزار شده بعد از انقلاب جام ملتهای آسیا، فقط علیرضا فغانی بتواند فینال این رقابت ها را قضاوت کند.
اما داوری ایران به جایی رسیده که نه تنها تیمهای ایرانی ، بعضاً آسیایی نیز از قضاوت داوران ایرانی آسیب ببینند و در نهایت داوران ایرانی نتایج بازیها و سرنوشت تیمها را به این سادگی عوض می کنند. فقط و فقط هم "اشتباه داوری".
